ماجرای غم انگیز هفته قبل!

به اعتقاد نگارنده، اوضاع آلودگی کلانشهرهای کشورمان، به خصوص دو کلانشهر تهران و اصفهان، دیگر به حدی رسیده که باورش برای هر شنونده‌ای دشوار است. ماجرای آلودگی کلانشهرهای ما حالا دیگر به طنز شبیه شده است. طنزی غمناک و کشنده! عددهای شاخص برای آلودگی که به اعداد رکوردهای مجموع وزنه بردارها شبیه‌تر است تا اعداد بیانگر آلودگی یک شهر! و چه راحت شهرهایمان را چند روزه تعطیل می‌کنیم و چه راحت‌تر زبانمان می‌چرخد که بگوییم: آلودگی به مرز هشدار رسید و از مرز هشدار هم گذشت.

هفته گذشته کمتر کسی است که از تعطیلی‌های پیاپی در تهران و برخی تعطیلی‌های پراکنده در برخی شهرهای دیگر کشور به دلیل آلودگی بیش از حد هوا، با خبر نشده باشد.

استقرار جو پایدار از هفته قبل‌تر و بروز پدیده اینورژن یا وارونگی دما سبب شد، هر روز بر غلظت آلاینده‌های جوی در شهرهای بزرگ و پرجمعیت افزوده شود تا آنجا که در روزهای ابتدایی تا اواخر هفته گذشته اوضاع چند کلانشهر کشور وخیم شد.

در این بین اما، بارها و بارها از تهران نام برده شد، صدها گزارش و خبر در رسانه‌های دیداری، شنیداری و نوشتاری صرفا درباره اوضاع وخیم تهران به صدر خبرها رفت. این وسط اما، نصف جهان مثل همیشه مظلوم بود. مثل ماجرای بی سرانجام جنگ مترو با آثار باستانی‌اش که کسی نفهمید چرا؟ مثل ماجرای خشکیدن زاینده رودش که کسی نفهمید چرا؟! و مثل صدها و صدها چرای دیگرش که کسی نخواهد فهمید چرا؟!

تفاوت در اندازه گیری آلودگی تهران و اصفهان

اگرچه در بسیاری از کشورها اندازه‌گیری آلودگی در شهرهای مختلف به صورت یکپارچه و با کمیت‌ها و در دستگاه‌های اندازه‌گیری عددی یکسان، سنجیده می‌شود، اما از عجایب کشور ما این است که همزمان از دو ضریب متفاوت، PSI، و AQI، در سنجش آلودگی استفاده می‌شود! PSI، یا ضریب استاندارد آلودگی از ابداعات چند دهه قبل سازمان حفاظت محیط زیست آمریکاست که در آن غلظت آلاینده‌ها به یک مقیاس عددی بین صفر تا 500 تبدیل می‌شود.

از حدود سال 2000 میلادی، ضریب دیگری با نام AQI، یا ضریب کیفیت هوا، استفاده شد که هم حساس‌تر است و هم دقیق‌تر. هر دوی این ضرایب کمیت‌ها با واحدهای مختلف را به یک عدد بدون واحد تبدیل می‌کنند. در هر دو ضریب، سطحی را به عنوان هوای پاک می‌شناسیم که بین اعداد صفر تا 50 باشد و با رنگ سبز نمایش داده می‌شود. هم‌چنین در هر دو سطحی را به عنوان سالم می‌شناسیم که بین 50 تا 100 باشد و با رنگ زرد نشانش می‌دهیم، اما در سطح موسوم به ناسالم با رنگ نارنجی، تفاوت‌های این دو ضریب آشکار می‌شود.

در شاخص PSI، بین اعداد 100 تا 200 را ناسالم می‌دانیم، اما در شاخص AQI، بین اعداد 100 تا 150 را ناسالم می‌دانیم و از 150 تا 200 را بسیار ناسالم با رنگ قرمز قلمداد می‌کنیم، در حالی که در شاخص PSI، بر خلاف AQI، بین اعداد 200 تا 300 ناسالم قلمداد می‌شود! توجه شود که بین اعداد 200 تا 300 در AQI، خطرناک با رنگ قهوه‌ای روشن قلمداد می‌شود و از 300 به بالا بحرانی با رنگ قهوه‌ای تیره محسوب می‌شود. حال آن‌که در PSI، اصلاً سطحی به نام بحرانی تعریف نشده است، حالا که به تفاوت‌های فراوان میان این دو ضریب اندازه‌گیری پی بردید بد نیست بدانید، شاخص سنجش آلودگی در تهران PSI و در اصفهان AQI است! همین باعث تفاوت در بیان میزان آلودگی‌ها و اشتباهات فراوان رسانه‌ها و حتی مسوولان در مقایسه آلودگی این دو شهر می‌شود. اگرچه اعداد هر دو ضریب به دلیل بدون واحد بودن با یکدیگر برابری می‌کنند و مرز هشدار و اضطرار در هر دو اعداد یکسانی است، اما ضریب PSI منسوخ شده است و استفاده از آن در کلانشهری مانند تهران جای بسی سوال دارد!

پیش از این برخی مسوولان مرتبط با آلودگی هوای تهران قول داده بودند تا پایان سال 90 سنجش آلودگی این شهر از PSI به AQI تغییر کند که چنین نشد!

اصفهان آلوده‌تر از تهران بود!

از جمعه دو هفته گذشته مطابق با دهم آذرماه، شاخص آلودگی هوای شهر اصفهان از حالت سالم و رنگ زرد به حالت ناسالم و رنگ نارنجی با عدد میانگین 105 وارد شد. روز شنبه یازدهم آذرماه عدد میانگین 24 ساعته آلودگی هوای شهر اصفهان به 148 رسید.

روز یکشنبه دوازدهم آذر این عدد میانگین قرمز شد و به 178 رسید! یعنی این‌که هوای شهر اصفهان ناسالم را هم رد کرده بود و وارد گستره بسیار ناسالم شده بود. متاسفانه مسوولان مربوطه واکنش چندان موثر و تمهیدات به موقعی نداشتند و همین موجب شد تا روز دوشنبه سیزدهم آذرماه شاخص آلودگی شهر اصفهان به 197 برسد! این در حالی بود که در ایستگاه‌هایی مانند میدان احمدآباد این عدد به 212 و در بزرگراه شهید خرازی به 208 رسیده بود! این یعنی رد شدن از مرز هشدار و وارد شدن به گستره اضطرار با رنگ قهوه‌ای روشن.

دردناک‌تر این‌که در همین روز کمیته اضطرار شهر تهران این شهر را در روزهای سه شنبه و چهارشنبه هفته گذشته تعطیل اعلام کرد؛ حال آن‌که در این روز شاخص آلوده‌ترین مناطق تهران روی اعدادی مانند 180 و یا 175 می‌چرخید. این اعداد را با اعداد فراتر از 200 در اصفهان مقایسه کنید!

اما تراژدی اصفهان ادامه داشت. منصور شیشه فروش مدیرکل ستاد بحران استان اصفهان در گفت‌وگو با ایسنا گفته بود: غلظت آلودگی هوا به اندازه‌ای نیست که حتی مدارس هم تعطیل شوند. وی از تمام شدن آلودگی‌ها در روز چهارشنبه خبر داده بود.

وی درباره جزییات جلسه ستاد بحران گفته بود: هواشناسی پیش‌بینی کرده از فردا(سه شنبه) با افزایش سرعت باد در لایه‌های جو آلودگی‌ها کم شود. اما به راستی آیا شیشه فروش برخی گزارش‌های اشتباه هواشناسی اصفهان را طی سال‌های اخیر ندیده بود؟!وی در جواب خبرنگار ایسنا که گفته بود اما شواهد نشان می‌دهد که اگرچه ممکن است به صورت مقطعی و در ساعاتی آلودگی کم شود اما بی‌شک آلودگی‌ها طی روزهای آینده افزایش می‌یابد، افزوده بود: افرادی که در هواشناسی پیش‌بینی می‌کنند کارشناس هستند، مگر می‌شود اشتباه کنند؟!

روز سه شنبه چهاردهم فقط مهدکودک‌ها و پیش دبستانی‌ها تعطیل شدند. در بعدازظهر سه شنبه جلسه ستاد بحران دوباره تشکیل شد و اسماعیلی معاون سیاسی امنیتی استانداری اصفهان به ایسنا گفت که طبق گزارش‌های ارایه شده از سوی اداره کل هواشناسی و مرکز بهداشت استان اصفهان، هوای اصفهان در وضعیت خطرناک قرار دارد! سرانجام روز چهارشنبه شهر اصفهان هم تعطیل شد.

از اواخر روز سه شنبه همان‌طور که ایسنا پیش‌بینی کرده بود! آلودگی‌ها زیادتر و زیادتر شد و سرانجام بین ساعات شش بامداد چهارشنبه تا دوازده ظهر، شاخص آلودگی هوای اصفهان از مرز هشدار گذشت، از رنگ قرمز هم گذشت و وارد گستره خطرناک و رنگ قهوه‌ای روشن شد. این یعنی شرایط اضطرار. شاید اگر به توصیه رسانه‌ها توجهی شده بود و روز سه شنبه تعطیل می‌شد، با اضافه نشدن به بار آلودگی‌ها روز چهارشنبه آلودگی هوای شهر اصفهان از مرز هشدار نمی‌گذشت!

جالب اینجاست که اطلاع رسانی درباره این تعطیلی آن‌قدر دیر و محدود انجام شد که بسیاری از افراد و حتی دانش آموزان و دانشجویان در آلودگی با عدد 202، بین ساعت 6 بامداد تا 12 ظهر، به سمت محل کار و تحصیل حرکت کرده بودند و درب‌های بسته آنها را مجبور کرده بود یک بار دیگر تمام مسیر را بازگردند!

در ساعات بحرانی این روز ایستگاه میدان احمد آباد اصفهان عدد میانگین 247 و اتوبان خرازی عدد 229 را نشان می‌داد که اعداد وحشتناکی است.

سرانجام از بعدازظهر چهارشنبه وزش باد شروع شد و قصه آلودگی شهر اصفهان رو به پایانی موقت رفت.

چرا اصفهان در دود تهران گم شد؟

پیش‌تر دکتر شیرانی، رییس دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با مقایسه وضع آلودگی تهران و اصفهان گفته بود:" بر اساس آمار تعداد روزهای پاک استان اصفهان کمتر از روزهای پاک تهران است!"

وی یکی از مهم‌ترین دلایل افزایش آلودگی هوا در اصفهان را فعالیت نیروگاه برق کشور در این استان دانسته و افزوده بود: "در حال حاضر صد در صد سوخت این نیروگاه از طریق سوخت مازوت تامین می‌شود و طبق بررسی‌های صورت گرفته ۱۶ درصد آلودگی هوای اصفهان تنها به دلیل فعالیت این کارخانه است."

حالا چرتکه دست گیرید و حساب کنید وقتی تعداد روزهای پاک تهران با تخفیف؛ کمتر از انگشتان یک دست است، آن وقت تعداد روزهای پاک اصفهان که کمتر از تهران است چند تا می‌شود؟! پس چرا تهران را آلوده‌ترین شهر ایران می‌دانیم؟!

شاید مهم‌ترین دلیل آن این باشد که تجمع رسانه‌ها، به خصوص رسانه‌های ملی مانند صدا و سیما در تهران واقع شده و سکوت این رسانه در شهر اصفهان نیز به این ماجرا دامن زده است. متاسفانه صدا و سیمای شهر اصفهان درباره آلودگی هوای این شهر آن‌قدر اطلاع رسانی ضعیفی داشته که خیلی از هموطنان از شنیدن آلوده بودن شهر اصفهان تعجب می‌کنند.

متاسفانه رسانه‌های نوشتاری این شهر نیز تاثیرگذاری چندانی در سطح کشور ندارند که این خود مزید بر علت شده است.

گنبدهای سیاه، اشک‌های پنهانی

چند سالی است که گنبدهای فیروزه‌ای تغییر رنگ داده‌اند، هر روز قشری سیاه، رنگ از رخشان می‌برد. آسمان اصفهان دیگر آبی نیست. کارخانه‌ها می‌خواهند نصف جهان را ببلعند! متروی این شهر پای پل‌های تاریخی در کمین است... اشکی اگر بریزیم چه کسی می‌بیند؟! اصفهان در دود تهران گم شده است!